topraksız tarım nasıl yapılır
Topraksız tarım ; bitki kökünün hazırlanan besin çözeltisi ile
buluşturulması sonucunda yapılır.Topraksız tarım yani
hidroponik tarım normal tarıma göre verim oranı %35 daha
yüksektir.Aynı zamanda %44 gibi bir zaman tasarrufu
sağlarsınız.
Bu makalede size sıfırdan en basit mantığı ile
topraksız tarım nasıl yapılır onu anlatacağız.Topraksız tarım
tarihi, ilk bulan adam gibi ihtiyaç dışı bilgiler ile uğraşmadan
evde balkonda topraksız tarım yapabileceksiniz.
topraksız tarım nasıl yapılır
Bazı sitelerde topraksız tarım ile ilgili aşırı detaycı ancak hiç
bir işe yaramayan bilgiler sonucu bu makaleyi hazırlama
ihtiyacı hissettim.Örneğin; besin çözeltisinin içinde bulunması
gerekenlerden bahsedilmiş.Eğer normal hobi amaçlı veya
küçük bir sera oluşturacaksanız bu bilgilere ihtiyacınız
yok.Yetiştireceğiniz bitki ile ilgili hazır besin çözeltileri
bulabilirsiniz.Çözeltiyi kendiniz yapmaya kalkarsınız emin olun
astarı yüzünden pahalı olur.Sadece ticari olarak büyük tarım
işletmeleri için avantajlı olur.
Onlarda kendi bünyelerine ziraat
mühendisi ya da kimyager çalıştırarak maliyetlerini
düşürür.Kimyasal formüller sadece bu işin çok zor olduğunu
hissetmenize neden olur.Bu makaleyi okuduktan sonra
topraksız tarım nasıl yapılır konusunda aklınızda hiç bir soru
işareti kalmayacak.
Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?
içerik [ göster ]
Öncelikle topraksız tarımın mantığını anlatayım.Bitkiler
toprakta yer alan mineraller sayesinde büyür.O minerallerin
azlığı veya çokluğu bitkinin büyümesinde etken rol
oynar.Bitkinin en çok ihtiyacı olan mineraller ise gübrede
bulunur.Gübrenin içeriğinde en çok Azot ve Fosfor
bulunur.Azot eksik olduğunda bitkinin yapraklarında sararma
olur.Fosfor da ise kök gelişimi durur ve bitki olgunlaşması
gecikir.Tabi bir de kireç kullanımı vardır.Eğer toprak çok
asitli ise kireç kullanılarak asit değeri düşürülür.Tabi
topraksız tarımda hangi mineralin eksik olduğunu ya da asit
değerini sürekli ölçemezsiniz.Bu büyük bir maliyet oluşturur.
Topraksız tarımda ise yapmanız gereken tek şey bitkiye
toprağa ihtiyacı olmadan bu mineralleri vermek.Yani bitki
kökünün azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, kükür
gibi maddelerle buluşmasını sağlamak.Bu minerallerin hepsi
hazır bir arada satılmaktadır.Yani hazırlanmış çözeltiler
var.Sizin tek yapmanız gereken bu besin konsantresini suya
ilave etmek.Marul, domates, çilek, ıspanak, fasulye, salatalık
gibi köklü bitkileri kolaylıkla yetiştirebilirsiniz.Her bitkinin
kendine özel hazır çözeltisi var.Bunlarda hazır olarak
satılıyor.Şimdi işin kolları sıvayıp işin teknik kısmına
geçelim.En uygun maliyetler ile topraksız tarım nasıl yapılır?
Topraksız Tarım Hidroponik SistemTopraksız tarım yapmak için hazırladığımız besin çözeltisini
bitki köklerine ulaştırmamız gerekiyor.Bunun için sürekli devir
daim yapmalıyız.Besin çözeltisini bir kovanın içerisinde su ile
karıştırıp, pvc borular ile bitki köklerine ulaşmasını
sağlayacağız.Bitki köklerinden geçen su tekrar kovaya
düşecek.Sonra tekrar dalgıç pompası ile bitki köklerine
ulaşacak.Bu şekilde devir daim yapmış olduk.Aşağıdaki resmi
inceleyin.
Topraksız tarım nasıl yapılır
Topraksız Tarım İçin Gerekli Malzemeler
Topraksız tarım için gerekli malzemeleri hazır olarak internet
üzerinden satın alabilirsiniz.Ancak bu malzemelerin muadili
var.Yani daha tasarruflu bir şekilde topraksız tarım nasıl
yapılır diyorsanız alternatif ürünler kullanabilirsiniz.Örneğin,
plastik boru yerine yumuşak hortum, özel bidon almaktansa
eski bir yoğurt kovası, bitki sepeti yerine plastik bardak
kullanarak maliyetinizi kısabilirsiniz. 300 litrelik bir su için
satılan hazır marul besin eriyiği fiyatı 35 TL.
Pvc Boru
topraksız tarım malzemeleri
Bitkilerimizin sabit olarak büyüyeceği ortam.Bu plastik
boruları herhangi bir nalburdan alıp, daire matkap ucu ile
delik açabilirsiniz.Eğer elinizin altında bu malzemeler yok ise
bıçak kullanın.Bıçağı ısıtmanız yeterli.Tabi bunu yapmadan
önce pimaşın üzerine çizim yapmayı ihmal etmeyin.Ayrıcı Pvc
borunun açık olan yan kısımlarını kapatmak için ekstra bir
aparat alın. 1 metrelik bu borunun fiyatı 15 TL.
Besin Çözeltisi
Topraksız Tarım Besin Eriyiği
Hangi bitkiyi yetiştirmek istiyorsanız ona özel konsantre
mineral karışımı almanız gerekiyor.İnternet üzerinden
kolaylıkla bulabilirsiniz.Bu çözeltiyi kendiniz hazırlamak
isterseniz maliyeti daha yüksek.Marul, çilek ve domates için
özel olarak hazırlanmış 5 LT’lik bidonlarda veya toz halinde
satılıyor.
Daha küçük boyutlarda bulmanız da mümkün.Bu
çözelti sayesinde bitkinin ihtiyacı olan tüm mineralleri
karşılamış oluyorsunuz.Bitki bu sayede maksimum sürede
olgunlaşmış olur.Toprakta yetişen mahsule daha fazla verim
alırsınız.300 LT kullanım hacmine sahip besin çözeltisi fiyatı
25 TL.Yani site 30 defa kullanım hakkı verir.
Su Tankı
Topraksız Tarım Su Tankı
Çözelti ile su karıştırılarak bu tanka konulacak.İsterseniz bu
tankı toprağın altına gömebilirsiniz.Yani bidonun ağız kısmını
toprak ile aynı seviyeye getirin.Ekstra yer kaplamış
olmaz.Özel olarak satılan tanklar var.Eğer daha uygun olsun
istiyorsanız bir damacana veya eski bir yoğurt kovası
kullanabilirsiniz.Kullandığınız tankın temiz olması önemli.Diğer
türlü bitkinin gelişimini etkileyecek bir özelliği yok.Yukarıda
resimde yer alan su tankının fiyatı 25 TL.
Dalgıç Motoru
Topraksız Tarım Dalgıç Motoru
Çözelti tankın içinde dalgıç motoru ile bitki köklerine
iletilecek.Dalgıç motorunun kalitesi çok önemli.Sürekli
çalıştıracağınız için 2. kalite olanlar çabuk bozulabilir.Size
tavsiyem en kötü orta kalitede bir ürün almanız.Orta kalitede
dalgıç pompası fiyatı 100 TL den başlıyor.Kullandığınız suya
ve sisteme göre dalgıç motoru almalısınız.Yukarıda gördüğün
25 W’luk dalgıç pompası ile saatte 1500 Litre su aktarımı
yapabilirsiniz.Aliexpress sitesinde 25 dolara satılıyor.
Bitki Sepeti
Topraksız Tarım saksı
Bitkilerin pvc boru içerisinde sabitlenmesini sağlar.100 adet
bitki sepeti fiyatı 40 TL.Ektiğiniz bitkiler büyüdüklerinde
kökleri bu sepetin arasından suya ulaşır.Bu sayede doğru
orantılı olarak gelişiminde artış yaşanır.Muadil olarak plastik
şeffaf bardak kullanabilirsiniz.Plastik bardağa delikler
açarak köklerin tutunmasını sağlamış olursunuz.
Ph Metre
Topraksız tarım ph Metre
Çözeltinin asit derecesini ölçmeye yarar.Bitkilerin
yetişebileceği en iyi ph değeri 6 ile 6.5 aralığıdır.Suyun aşırı
asidik veya bazik olması yetişmesini engelleyen en önemli
etkendir.Ph değeri 7 den az olan asidik, yüksek olan ise
alkalidir.Ph metre ile sürekli olarak bu değeri ölçmeniz
gerekiyor.Eğer sudaki asit oranı fazla ise karbonat yada
kireç kullanarak nötr hale getirebilirsiniz.7 den yüksek ise
limon tuzu kullanarak bu değeri aşağı çekmeniz
mümkün.Dijital ph metreyi internet üzerinden 30 TL ile 60 TL
aralığında fiyatlara satın alabilirsiniz.
Ec Metre
Dikey Tarım Ec Metre- Multi fonksiyonel
Suyun yoğunluk derecesini ölçmeye yarar.İletkenlik ölçümü de
denir.Bitkinin kendi öz suyu hazırladığınız besin değerli sudan
fazla yoğunluğa sahip ise kökler çözeltiyi emer.Ancak tersi
durumunda yani bitkinin kendi suyunun yoğunluğu, çözeltinin
yoğunluğundan az ise bu suyu emmez.Electrical Conductivity
değeri çok önemlidir.Ortalama 2.2 ms/cm olmalıdır.Bu değeri
düşürmek için ilave su ekleyebilirsiniz.Bu cihazı internet
üzerinden 40 TL gibi bir fiyata satın alabilirsiniz.
Kaya Yünü
Yüksek derecede su tutma özelliğine sahiptir.Oksijen
bakımından zengin ve besin çözeltisini kolaylıkla tutma
kapasitesine sahiptir.Kaya yünü kullanımı isteğe bağlı olarak
saksıların dibine yerleştirilir.Ben kullanmanızı tavsiye
ederim.Kaya yünü sayesinden hem elektrik tasarrufu yapmış
olursunuz, hem de tüm köklerin çözelti ile buluşmasını
sağlarsınız.Kaya yünü yerine kullanabileceğiniz başka
alternatiflerde var.Torf, perlit, vermikulit, pomza, işlenmiş
kil, hydoton, zeolit, sepiolit, polistiren, cam yünü, kompost,
talaş, kokopit gibi maddeler kullanabilirsiniz.Kaya yünü su
tutma kapasitesi yüksek olduğu için bitkiler uzun bir süre
ihtiyacı olan besini sağlayabilir.Kaya yününe en iyi alternatif
olarak perlit kullanabilirsiniz.
Zaman Ayarlı Priz
Otomasyon olarak topraksız tarım nasıl yapılır diyorsanız,
zaman ayarlı priz alarak başlangıç yapabilirsiniz.Dalgıç
pompasını günde 2 defa 2 şer saat çalıştırmanız lazım.Bunu
sürekli alarm kurarak kendiniz yapamazsınız.Sonuçta başka
uğraştığınız işlerinizde olabilir.Basit zaman ayarlı priz ile
bunu kontrol edebilirsiniz.Kaliteli zaman ayarlı priz fiyatı
ortalama 75 TL.
Dikey Topraksız Tarım Yapım Aşama
1-PVC Boruları Oval Olarak Kesin
Topraksız tarım nasıl yapılır
Pvc boruları matkap ucuyla veya keskin bir alet ile oval
olarak kesin.Oval kesiklerin çapı eşit ve aralarındaki mesafe
minimum 15 cm olmalı.Bu oval kesiklerin çapını saksı boyutuna
göre ayarlayın.Yani saksıyı koyduğunuz zaman açtığınız
deliklerden içeriye düşmesin.Yapacağınız dikey tarım
sisteminin boyutu tamamen size bağlı.İstediğiniz büyüklükte
bir sistem yapabilirsiniz.Yeter ki bağlantı yaptığınız her pvc
borudan su akışı sağlansın.
2-Pvc Boru Uçlarına Hortum Bağlayın
Hipodronik sistem
Pvc boru sisteminin en başına ve en sonuna hortum
bağlayın.Bu hortumu hazır olarak alabilirsiniz.En basit şekilde
nalburda satılan hortumlarla da bu sistem yapılabilir.Pvc
boruların yan kapaklarından delik açıp hortumları
yerleştirin.Hortumları sabitlemek için plastik silikon
kullanın.Burada su çıkış yerine dikkat etmelisiniz.Dalgıç
pompasından pompalanan çözelti, su giriş yerinin herhangi bir
noktasından verilebilir.Ancak su çıkış yerini pvc borusunun alt
kısmına yapmalısınız.Su çıkışı rahat sağlanmazsa biriken su
saksılardan dışarıya akma yapar.Bunun için su çıkış yerine
hortum yerine ekstra küçük bir su borusu
koyabilirsiniz.Yukarıdaki resmi detaylı incelerseniz bu şekilde
yapıldığını görebilirsiniz.
3-Su Tankını Hazırlayın
Yukarıdaki resimde görüldüğü gibi su tankının içerisine besin
çözeltisini ekleyin.Hazır olarak aldığınız besin çözeltisinin
kullanım talimatları üzerinde yazar.Her çözeltinin kullanım
gramajı birbirinden farklı.Genellikle 10 lt suya 1 fincan
çözelti eklenir.Tabi bunu yaparken ph ve ec değerlerini
dikkate almalısınız.
4-Dalgıç Motoru Bağlantısı
Dikey tarım sistemi
Dalgıç motorunun iki bağlantı noktası bulunur.Bir noktadan
suyu alır, diğer noktadan ise suyun aktarımını yapar.Dalgıç
motorunuza iki hortum bağlı olacak.Bu hortumlardan birisi
besin çözelsinin bulunduğu tanka diğeri de pvc boru sisteminin
girişine bağlanacak.Dalgıç motoru ile çekilen besin çözeltisi
pvc boru sisteminin içinde dolaşmaya başlar.Dolaşan besin
çözeltisi kaya yünü ile bitki köklerine ulaşır.Tabi aynı
zamanda pvc de dolaşan çözelti tekrar çıkış noktasından su
tankına düşer.Bu sayede devir daim yapmış olursunuz.
5-Saksıların ve Bitkilerin Yerleşimi
Dikey Tarım Saksı
Hangi bitkiyi yetiştirmek istiyorsanız, ona göre hazır fide
almanız gerekiyor.İnternet üzerinden bir domates fidesini
0,25 kuruşa satın alabilirsiniz.Bu fideleri saksının içine dik
olarak koyun.Daha sonra kaya yünü veya perlit yardımı ile
sıkıştırın.Bu işlemleri tamamladıktan sonra Pvc borulara
açmış olduğunuz oval deliklere yerleştirin.Artık her şey
tamam.Topraksız tarım nasıl yapılır aşamasını bu şekilde
bitirmiş olduk.Sadece dikkat etmeniz ve bilmeniz gereken
ufak detaylar var.Dalgıç motorunu zaman ayarlı prize
taktığınız zaman sisteminiz çalışmaya başlayacak.
Topraksız Tarım Dikkat Edilmesi Gerekenler
Topraksız tarım nasıl yapılır konusunda buraya kadar işin
mantığını anlatmaya çalıştım sizlere.İnternet üzerinden
topraksız tarımın farklı türlerini görmüşsünüzdür.Sizde
istediğiniz türde topraksız tarım yapabilirsiniz.Yeter ki bitki
köklerinin besin eriyiği ile buluşmasını sağlayın.Kaya yünü
çözeltiyi tutma konusunda size her türlü yardımı
sağlayacaktır.Aşağıda yer alan detayları dikkate aldığınızda
minimum zamanda en iyi verimi alırsınız.
Hangi bitkiyi yetiştirmek istiyorsanız ortam sıcaklığını
ona göre ayarlamanız gerekir.Örneğin marul ve
salatanın en iyi yetişme ortamı 15 ile 18.5
arasındadır.Yaptığınız sistemde bu ortam için gerekli
izolasyonu sağlayın.Her gün sıcaklık ölçümü yapmayı
ihmal etmeyin.
Besin çözeltisi ilave etmek için ph ve ec değerlerini her
gün ölçün.Bu derece ile ne zaman ekleme yapacağınıza
karar verin.Normalde size 2 günde bir gibi ekleme yapın
derler.Ancak bunu ölçmeden yaparsanız, bitki köklerinde
yanmaya sebep olursunuz.Ya da azot fazlalığı bitkinin
bodur kalmasına neden olur.
Dikey tarımda hastalık olmaz ve böcekler ile
uğraşmazsınız denir.Buna inanmayın.Bakteriler topraksız
tarımda daha hızlı türer.Eğer hastalanmış bir bitki ile
karşılaşırsanız direkt olarak o bitkiyi ayırın.Besin
çözeltisini değiştirin ve yenisini hazırlayın.
Bitki fidelerini saksılara yerleştirmeden önce köklerini
yıkayın.Köklerinde ufakta olsa toprak kalmasın.Bu
toprak parçaları kök gözeneklerini kapatır.Bu nedenle
besin eşit olarak alınamaz.
Topraksız tarım sistemini ışık almayan bir ortamda
yaptıysanız, yapay olarak ışığı siz sağlamalısınız.Bunun
için yapay led ampuller kullanmanız daha avantajlı
olur.Gün içerisinde 8 saat vereceğiniz beyaz ışık bitki
gelişi için en iyi ortamı sağlar.
Ortamın nem oranını sürekli ölçmelisiniz.Örneğin; marul
da bağıl nem oranı %70’in üzerine çıkarsa bu bitkiyi
olumsuz etkileyecektir.Nem oranını düşürme cihazı
sadece 60 TL.
Ticari olarak topraksız tarım nasıl yapılır diyorsanız,
önce hobi olarak başlayın.Hobi olarak yapacağınız
hipodronik tarım ile maliyetlerinizi düşürebilirsiniz.
Topraksız Tarım Maliyeti
Makalenin başında bu konudan bahsettim.Şimdi detaylarına
inelim.Eğer bu sistemin mantığını bilmiyorsanız danışmanlık
şirketleri size 45 Euro ile 60 Euro arasında masraf
çıkaracak.Bu işin mantığını en iyi hobi olarak deneyerek
anlayabilirsiniz.
Topraksız tarım maliyeti sadece ilk başlangıç aşamasında
yüksek çıkabilir.Metrekare fiyatı maksimum 100 TL
çıkacaktır.Yani öyle bahsedildiği gibi yüksek değil.Sistem
masraflarını amorti ettikten sonra çözelti, su, fide ve
elektrik giderlerinizden başka maliyetiniz olmayacak.Daha
uygun topraksız tarım nasıl yapılır diyorsanız, ürünlerin
muadillerini bulmanız lazım.Saksı masrafından plastik bardak
yardımı ile tasarruf sağlayabilirsiniz.Ürünleri Türkiye den
almaktansa Aliexpress sitesinden alarak %30 ekstra tasarruf
sağlamış olursunuz.Bu işi sürekli yapmayı düşünüyorsanız
hazır çözelti satanlar ile anlaşma yapın.
Besin Eriyiği Güncel Fiyatı
Örneğin; Gittigidiyor sitesinde 300 litre sıvı için besin eriyiği
35 TL’ye satılıyor.Bu satıcı siteye %15 satış komisyonu
öder.Kargo bedeli de ücretsiz.Bulunduğunuz şehirde yüz yüze
iletişime geçme şansınız var ise kargo bedeli ve site satış
komisyonu masrafını aradan çıkarabilirsiniz.Sadece bu işlemi
yaparak 10 TL tasarruf sağlarsınız.Yapacağınız anlaşma ile
besin eriyiği maliyeti 20 TL’Ye kadar düşecektir.Bu tarz
yöntemler ile topraksız tarım maliyetini %50’ye kadar
azaltabilirsiniz.
Evde Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?
Balkonda topraksız tarım nasıl yapılır
Yukarıda fotoğraflarını paylaştığım sistem evde
yapılmıştır.İsteğinize bağlı olarak balkonda topraksız tarım
da yapabilirsiniz.Bitkilerin ihtiyacı olan sıcaklığı muhafaza
edin yeter.Bu sistemi peteklerin yakınında kurmayın.Nem
oranı fazla olacaktır.Avantajınız ise hastalık ihtimalinin düşük
olması.Dikey tarımda hastalık oranı, yaptığınız sistemin
büyüklüğü ile doğru orantılıdır.Evde topraksız tarım nasıl
yapılır diyenler hobi olarak hazır kitler de satın alabilir.Ancak
kendi emeğinizle yapmanızı tavsiye ederim.Bu sayede
hipdroponik sistemi daha iyi öğrenebilirsiniz.
Topraksız Tarımın Avantajları
Neden Hipodronik Tarım
Toprak kullanımına gerek duymazsınız.
Sahip olduğunuz alandan maksimum verim elde edersiniz.
İklim, nem, sıcaklık, ısı ve ışık kontrolleri tamamen sizin
elinizde olur.
Topraklı tarıma göre %90 su tasarrufu sağlanır.
Toprak dinlendirme gibi bir derdiniz olmaz.Bitkilerin
ihtiyacını daha iyi karşılarsınız.
Topraklı tarıma göre %45 daha kısa mahsul elde
edersiniz.
Hastalık oranı topraklı tarıma göre daha düşüktür.
İlaç kullanmanıza gerek kalmaz.Bu sayede daha organik
ürünler elde edersiniz.
Topraklı tarıma göre daha çevrecidir.Mazot kullanımı
gibi bir derdiniz olmaz.
Ticari işletmeler için otomasyona uygundur.
Yabani otlar ile uğraşma derdiniz olmaz.
Mahsuller, topraklı tarım ürünlerine göre daha temizdir.
Daha az iş gücüne ihtiyaç duyulur.
Topraksız Tarım Çeşitleri
Makale içerisinde sürekli olarak topraksız tarımdan farklı
isimler ile bahsettim
.Bunlar Dikey Tarım, Aeroponik Tarım,
Hidroponik Tarım, Sulu Tarım, Katı kültürlü Tarım gibi farklı
adlandırmalar.Görüntü itibari ile hepsi farklı.Ancak topraksız
tarım çeşitleri mantık olarak aynıdır.
Hidroponik tarımda sadece besin çözeltisinin bitki köklerine
ulaşmasını sağlarsınız.Bunun için ekstra bir malzeme
kullanmanıza gerek yok.Ancak ben yine de perlit kullanmanızı
tavsiye ederim.Katı kültürlü tarım ise sadece kaya yünü
içerisinde yapılır.Kaya yünü alternatifi maddelerde
kullanabilirsiniz.Normal bir saksıyı sular gibi kaya yününe
sürekli olarak su ilave edersiniz.Kaya yünü su emme
kapasitesi yüksek olduğundan, bitki sürekli besin değeri
yüksek olan çözelti içerikli suyu emecektir.
Katı kültürlü tarım için internette hazır olarak tasarlanmış
sistemler bulabilirsiniz.Özellikle Çin de bu ürünler satılıyor.
En
güvenilir yurtdışı alışveriş siteleri başlıklı makaleden bu
sitelere ulaşabilirsiniz.Hazır bir sistem yerine kendiniz
yapmanızı tavsiye ederim.Eğer yine de almak istiyorum
diyorsanız makalede yer alan sitelerden %40 daha indirimli
alabilirsiniz.
Topraksız Tarım Besin Sorunları
Topraksız nasıl yapılır konusunda her şeyi anlattık.Bu
anlatılanları harfiyen uyguladığınızda pek bir sorun ile
karşılaşmazsınız.Sadece besinlerin içeriğinde bulunan
minerallerle ilgili problemler karşınıza çıkabilir.
Bunu analiz
etmek için bitkilerde ki değişimi gözlemlemeniz lazım.Aşağıda
yer alan minerallerin eksikliğinde karşılaşacağınız problemleri
inceleyin.
Çinko: Yaprak uçları küçülmeye başlar.Benekler oluşur.
Mangan: Yapraklarda ölü bölgeler meydana gelir ve tırtıklı
bir yapı olur.
Bor: Bitki saplarında koyu lekeler gözükür ve bitkinin sapları
çatlar.
Potasyum: Bitkide zayıflama görünür.Yaprak uçları zayıflar
ve büzülmeye başlar.
Azot: Bitki gelişmesi durur ve büyümez.Yapraklar kırmızı ve
kahverengi karışımı hal alır.
Kalsiyum: Yaprak uçları nokta nokta dökülür.Olgunlaşma
olmadan bitki yapraklarını kaybeder.
Demiri: Yapraklar sararmaya başlar ve öne doğru kıvrılır.
Magnezyum: Yapraklar sertleşir ve kırılgan bir hal alır.
Topraksız tarım nasıl yapılır konusunda tüm bildiklerimi
anlattım sizlere.Aklınıza takılan sorularda yorumlar
bölümünden benimle iletişime geçebilirsiniz.
buluşturulması sonucunda yapılır.Topraksız tarım yani
hidroponik tarım normal tarıma göre verim oranı %35 daha
yüksektir.Aynı zamanda %44 gibi bir zaman tasarrufu
sağlarsınız.
Bu makalede size sıfırdan en basit mantığı ile
topraksız tarım nasıl yapılır onu anlatacağız.Topraksız tarım
tarihi, ilk bulan adam gibi ihtiyaç dışı bilgiler ile uğraşmadan
evde balkonda topraksız tarım yapabileceksiniz.
topraksız tarım nasıl yapılır
Bazı sitelerde topraksız tarım ile ilgili aşırı detaycı ancak hiç
bir işe yaramayan bilgiler sonucu bu makaleyi hazırlama
ihtiyacı hissettim.Örneğin; besin çözeltisinin içinde bulunması
gerekenlerden bahsedilmiş.Eğer normal hobi amaçlı veya
küçük bir sera oluşturacaksanız bu bilgilere ihtiyacınız
yok.Yetiştireceğiniz bitki ile ilgili hazır besin çözeltileri
bulabilirsiniz.Çözeltiyi kendiniz yapmaya kalkarsınız emin olun
astarı yüzünden pahalı olur.Sadece ticari olarak büyük tarım
işletmeleri için avantajlı olur.
mühendisi ya da kimyager çalıştırarak maliyetlerini
düşürür.Kimyasal formüller sadece bu işin çok zor olduğunu
hissetmenize neden olur.Bu makaleyi okuduktan sonra
topraksız tarım nasıl yapılır konusunda aklınızda hiç bir soru
işareti kalmayacak.
Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?
içerik [ göster ]
Öncelikle topraksız tarımın mantığını anlatayım.Bitkiler
toprakta yer alan mineraller sayesinde büyür.O minerallerin
azlığı veya çokluğu bitkinin büyümesinde etken rol
oynar.Bitkinin en çok ihtiyacı olan mineraller ise gübrede
bulunur.Gübrenin içeriğinde en çok Azot ve Fosfor
bulunur.Azot eksik olduğunda bitkinin yapraklarında sararma
olur.Fosfor da ise kök gelişimi durur ve bitki olgunlaşması
gecikir.Tabi bir de kireç kullanımı vardır.Eğer toprak çok
asitli ise kireç kullanılarak asit değeri düşürülür.Tabi
topraksız tarımda hangi mineralin eksik olduğunu ya da asit
değerini sürekli ölçemezsiniz.Bu büyük bir maliyet oluşturur.
Topraksız tarımda ise yapmanız gereken tek şey bitkiye
toprağa ihtiyacı olmadan bu mineralleri vermek.Yani bitki
kökünün azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, kükür
gibi maddelerle buluşmasını sağlamak.Bu minerallerin hepsi
hazır bir arada satılmaktadır.Yani hazırlanmış çözeltiler
var.Sizin tek yapmanız gereken bu besin konsantresini suya
ilave etmek.Marul, domates, çilek, ıspanak, fasulye, salatalık
gibi köklü bitkileri kolaylıkla yetiştirebilirsiniz.Her bitkinin
kendine özel hazır çözeltisi var.Bunlarda hazır olarak
satılıyor.Şimdi işin kolları sıvayıp işin teknik kısmına
geçelim.En uygun maliyetler ile topraksız tarım nasıl yapılır?
Topraksız Tarım Hidroponik SistemTopraksız tarım yapmak için hazırladığımız besin çözeltisini
bitki köklerine ulaştırmamız gerekiyor.Bunun için sürekli devir
daim yapmalıyız.Besin çözeltisini bir kovanın içerisinde su ile
karıştırıp, pvc borular ile bitki köklerine ulaşmasını
sağlayacağız.Bitki köklerinden geçen su tekrar kovaya
düşecek.Sonra tekrar dalgıç pompası ile bitki köklerine
ulaşacak.Bu şekilde devir daim yapmış olduk.Aşağıdaki resmi
inceleyin.
Topraksız tarım nasıl yapılır
Topraksız Tarım İçin Gerekli Malzemeler
Topraksız tarım için gerekli malzemeleri hazır olarak internet
üzerinden satın alabilirsiniz.Ancak bu malzemelerin muadili
var.Yani daha tasarruflu bir şekilde topraksız tarım nasıl
yapılır diyorsanız alternatif ürünler kullanabilirsiniz.Örneğin,
plastik boru yerine yumuşak hortum, özel bidon almaktansa
eski bir yoğurt kovası, bitki sepeti yerine plastik bardak
kullanarak maliyetinizi kısabilirsiniz. 300 litrelik bir su için
satılan hazır marul besin eriyiği fiyatı 35 TL.
Pvc Boru
topraksız tarım malzemeleri
Bitkilerimizin sabit olarak büyüyeceği ortam.Bu plastik
boruları herhangi bir nalburdan alıp, daire matkap ucu ile
delik açabilirsiniz.Eğer elinizin altında bu malzemeler yok ise
bıçak kullanın.Bıçağı ısıtmanız yeterli.Tabi bunu yapmadan
önce pimaşın üzerine çizim yapmayı ihmal etmeyin.Ayrıcı Pvc
borunun açık olan yan kısımlarını kapatmak için ekstra bir
aparat alın. 1 metrelik bu borunun fiyatı 15 TL.
Besin Çözeltisi
Topraksız Tarım Besin Eriyiği
Hangi bitkiyi yetiştirmek istiyorsanız ona özel konsantre
mineral karışımı almanız gerekiyor.İnternet üzerinden
kolaylıkla bulabilirsiniz.Bu çözeltiyi kendiniz hazırlamak
isterseniz maliyeti daha yüksek.Marul, çilek ve domates için
özel olarak hazırlanmış 5 LT’lik bidonlarda veya toz halinde
satılıyor.
çözelti sayesinde bitkinin ihtiyacı olan tüm mineralleri
karşılamış oluyorsunuz.Bitki bu sayede maksimum sürede
olgunlaşmış olur.Toprakta yetişen mahsule daha fazla verim
alırsınız.300 LT kullanım hacmine sahip besin çözeltisi fiyatı
25 TL.Yani site 30 defa kullanım hakkı verir.
Su Tankı
Topraksız Tarım Su Tankı
Çözelti ile su karıştırılarak bu tanka konulacak.İsterseniz bu
tankı toprağın altına gömebilirsiniz.Yani bidonun ağız kısmını
toprak ile aynı seviyeye getirin.Ekstra yer kaplamış
olmaz.Özel olarak satılan tanklar var.Eğer daha uygun olsun
istiyorsanız bir damacana veya eski bir yoğurt kovası
kullanabilirsiniz.Kullandığınız tankın temiz olması önemli.Diğer
türlü bitkinin gelişimini etkileyecek bir özelliği yok.Yukarıda
resimde yer alan su tankının fiyatı 25 TL.
Dalgıç Motoru
Topraksız Tarım Dalgıç Motoru
Çözelti tankın içinde dalgıç motoru ile bitki köklerine
iletilecek.Dalgıç motorunun kalitesi çok önemli.Sürekli
çalıştıracağınız için 2. kalite olanlar çabuk bozulabilir.Size
tavsiyem en kötü orta kalitede bir ürün almanız.Orta kalitede
dalgıç pompası fiyatı 100 TL den başlıyor.Kullandığınız suya
ve sisteme göre dalgıç motoru almalısınız.Yukarıda gördüğün
25 W’luk dalgıç pompası ile saatte 1500 Litre su aktarımı
yapabilirsiniz.Aliexpress sitesinde 25 dolara satılıyor.
Bitki Sepeti
Topraksız Tarım saksı
Bitkilerin pvc boru içerisinde sabitlenmesini sağlar.100 adet
bitki sepeti fiyatı 40 TL.Ektiğiniz bitkiler büyüdüklerinde
kökleri bu sepetin arasından suya ulaşır.Bu sayede doğru
orantılı olarak gelişiminde artış yaşanır.Muadil olarak plastik
şeffaf bardak kullanabilirsiniz.Plastik bardağa delikler
açarak köklerin tutunmasını sağlamış olursunuz.
Ph Metre
Topraksız tarım ph Metre
Çözeltinin asit derecesini ölçmeye yarar.Bitkilerin
yetişebileceği en iyi ph değeri 6 ile 6.5 aralığıdır.Suyun aşırı
asidik veya bazik olması yetişmesini engelleyen en önemli
etkendir.Ph değeri 7 den az olan asidik, yüksek olan ise
alkalidir.Ph metre ile sürekli olarak bu değeri ölçmeniz
gerekiyor.Eğer sudaki asit oranı fazla ise karbonat yada
kireç kullanarak nötr hale getirebilirsiniz.7 den yüksek ise
limon tuzu kullanarak bu değeri aşağı çekmeniz
mümkün.Dijital ph metreyi internet üzerinden 30 TL ile 60 TL
aralığında fiyatlara satın alabilirsiniz.
Ec Metre
Dikey Tarım Ec Metre- Multi fonksiyonel
Suyun yoğunluk derecesini ölçmeye yarar.İletkenlik ölçümü de
denir.Bitkinin kendi öz suyu hazırladığınız besin değerli sudan
fazla yoğunluğa sahip ise kökler çözeltiyi emer.Ancak tersi
durumunda yani bitkinin kendi suyunun yoğunluğu, çözeltinin
yoğunluğundan az ise bu suyu emmez.Electrical Conductivity
değeri çok önemlidir.Ortalama 2.2 ms/cm olmalıdır.Bu değeri
düşürmek için ilave su ekleyebilirsiniz.Bu cihazı internet
üzerinden 40 TL gibi bir fiyata satın alabilirsiniz.
Kaya Yünü
Yüksek derecede su tutma özelliğine sahiptir.Oksijen
bakımından zengin ve besin çözeltisini kolaylıkla tutma
kapasitesine sahiptir.Kaya yünü kullanımı isteğe bağlı olarak
saksıların dibine yerleştirilir.Ben kullanmanızı tavsiye
ederim.Kaya yünü sayesinden hem elektrik tasarrufu yapmış
olursunuz, hem de tüm köklerin çözelti ile buluşmasını
sağlarsınız.Kaya yünü yerine kullanabileceğiniz başka
alternatiflerde var.Torf, perlit, vermikulit, pomza, işlenmiş
kil, hydoton, zeolit, sepiolit, polistiren, cam yünü, kompost,
talaş, kokopit gibi maddeler kullanabilirsiniz.Kaya yünü su
tutma kapasitesi yüksek olduğu için bitkiler uzun bir süre
ihtiyacı olan besini sağlayabilir.Kaya yününe en iyi alternatif
olarak perlit kullanabilirsiniz.
Zaman Ayarlı Priz
Otomasyon olarak topraksız tarım nasıl yapılır diyorsanız,
zaman ayarlı priz alarak başlangıç yapabilirsiniz.Dalgıç
pompasını günde 2 defa 2 şer saat çalıştırmanız lazım.Bunu
sürekli alarm kurarak kendiniz yapamazsınız.Sonuçta başka
uğraştığınız işlerinizde olabilir.Basit zaman ayarlı priz ile
bunu kontrol edebilirsiniz.Kaliteli zaman ayarlı priz fiyatı
ortalama 75 TL.
Dikey Topraksız Tarım Yapım Aşama
1-PVC Boruları Oval Olarak Kesin
Topraksız tarım nasıl yapılır
Pvc boruları matkap ucuyla veya keskin bir alet ile oval
olarak kesin.Oval kesiklerin çapı eşit ve aralarındaki mesafe
minimum 15 cm olmalı.Bu oval kesiklerin çapını saksı boyutuna
göre ayarlayın.Yani saksıyı koyduğunuz zaman açtığınız
deliklerden içeriye düşmesin.Yapacağınız dikey tarım
sisteminin boyutu tamamen size bağlı.İstediğiniz büyüklükte
bir sistem yapabilirsiniz.Yeter ki bağlantı yaptığınız her pvc
borudan su akışı sağlansın.
2-Pvc Boru Uçlarına Hortum Bağlayın
Hipodronik sistem
Pvc boru sisteminin en başına ve en sonuna hortum
bağlayın.Bu hortumu hazır olarak alabilirsiniz.En basit şekilde
nalburda satılan hortumlarla da bu sistem yapılabilir.Pvc
boruların yan kapaklarından delik açıp hortumları
yerleştirin.Hortumları sabitlemek için plastik silikon
kullanın.Burada su çıkış yerine dikkat etmelisiniz.Dalgıç
pompasından pompalanan çözelti, su giriş yerinin herhangi bir
noktasından verilebilir.Ancak su çıkış yerini pvc borusunun alt
kısmına yapmalısınız.Su çıkışı rahat sağlanmazsa biriken su
saksılardan dışarıya akma yapar.Bunun için su çıkış yerine
hortum yerine ekstra küçük bir su borusu
koyabilirsiniz.Yukarıdaki resmi detaylı incelerseniz bu şekilde
yapıldığını görebilirsiniz.
3-Su Tankını Hazırlayın
Yukarıdaki resimde görüldüğü gibi su tankının içerisine besin
çözeltisini ekleyin.Hazır olarak aldığınız besin çözeltisinin
kullanım talimatları üzerinde yazar.Her çözeltinin kullanım
gramajı birbirinden farklı.Genellikle 10 lt suya 1 fincan
çözelti eklenir.Tabi bunu yaparken ph ve ec değerlerini
dikkate almalısınız.
4-Dalgıç Motoru Bağlantısı
Dikey tarım sistemi
Dalgıç motorunun iki bağlantı noktası bulunur.Bir noktadan
suyu alır, diğer noktadan ise suyun aktarımını yapar.Dalgıç
motorunuza iki hortum bağlı olacak.Bu hortumlardan birisi
besin çözelsinin bulunduğu tanka diğeri de pvc boru sisteminin
girişine bağlanacak.Dalgıç motoru ile çekilen besin çözeltisi
pvc boru sisteminin içinde dolaşmaya başlar.Dolaşan besin
çözeltisi kaya yünü ile bitki köklerine ulaşır.Tabi aynı
zamanda pvc de dolaşan çözelti tekrar çıkış noktasından su
tankına düşer.Bu sayede devir daim yapmış olursunuz.
5-Saksıların ve Bitkilerin Yerleşimi
Dikey Tarım Saksı
Hangi bitkiyi yetiştirmek istiyorsanız, ona göre hazır fide
almanız gerekiyor.İnternet üzerinden bir domates fidesini
0,25 kuruşa satın alabilirsiniz.Bu fideleri saksının içine dik
olarak koyun.Daha sonra kaya yünü veya perlit yardımı ile
sıkıştırın.Bu işlemleri tamamladıktan sonra Pvc borulara
açmış olduğunuz oval deliklere yerleştirin.Artık her şey
tamam.Topraksız tarım nasıl yapılır aşamasını bu şekilde
bitirmiş olduk.Sadece dikkat etmeniz ve bilmeniz gereken
ufak detaylar var.Dalgıç motorunu zaman ayarlı prize
taktığınız zaman sisteminiz çalışmaya başlayacak.
Topraksız Tarım Dikkat Edilmesi Gerekenler
Topraksız tarım nasıl yapılır konusunda buraya kadar işin
mantığını anlatmaya çalıştım sizlere.İnternet üzerinden
topraksız tarımın farklı türlerini görmüşsünüzdür.Sizde
istediğiniz türde topraksız tarım yapabilirsiniz.Yeter ki bitki
köklerinin besin eriyiği ile buluşmasını sağlayın.Kaya yünü
çözeltiyi tutma konusunda size her türlü yardımı
sağlayacaktır.Aşağıda yer alan detayları dikkate aldığınızda
minimum zamanda en iyi verimi alırsınız.
Hangi bitkiyi yetiştirmek istiyorsanız ortam sıcaklığını
ona göre ayarlamanız gerekir.Örneğin marul ve
salatanın en iyi yetişme ortamı 15 ile 18.5
arasındadır.Yaptığınız sistemde bu ortam için gerekli
izolasyonu sağlayın.Her gün sıcaklık ölçümü yapmayı
ihmal etmeyin.
Besin çözeltisi ilave etmek için ph ve ec değerlerini her
gün ölçün.Bu derece ile ne zaman ekleme yapacağınıza
karar verin.Normalde size 2 günde bir gibi ekleme yapın
derler.Ancak bunu ölçmeden yaparsanız, bitki köklerinde
yanmaya sebep olursunuz.Ya da azot fazlalığı bitkinin
bodur kalmasına neden olur.
Dikey tarımda hastalık olmaz ve böcekler ile
uğraşmazsınız denir.Buna inanmayın.Bakteriler topraksız
tarımda daha hızlı türer.Eğer hastalanmış bir bitki ile
karşılaşırsanız direkt olarak o bitkiyi ayırın.Besin
çözeltisini değiştirin ve yenisini hazırlayın.
Bitki fidelerini saksılara yerleştirmeden önce köklerini
yıkayın.Köklerinde ufakta olsa toprak kalmasın.Bu
toprak parçaları kök gözeneklerini kapatır.Bu nedenle
besin eşit olarak alınamaz.
Topraksız tarım sistemini ışık almayan bir ortamda
yaptıysanız, yapay olarak ışığı siz sağlamalısınız.Bunun
için yapay led ampuller kullanmanız daha avantajlı
olur.Gün içerisinde 8 saat vereceğiniz beyaz ışık bitki
gelişi için en iyi ortamı sağlar.
Ortamın nem oranını sürekli ölçmelisiniz.Örneğin; marul
da bağıl nem oranı %70’in üzerine çıkarsa bu bitkiyi
olumsuz etkileyecektir.Nem oranını düşürme cihazı
sadece 60 TL.
Ticari olarak topraksız tarım nasıl yapılır diyorsanız,
önce hobi olarak başlayın.Hobi olarak yapacağınız
hipodronik tarım ile maliyetlerinizi düşürebilirsiniz.
Topraksız Tarım Maliyeti
Makalenin başında bu konudan bahsettim.Şimdi detaylarına
inelim.Eğer bu sistemin mantığını bilmiyorsanız danışmanlık
şirketleri size 45 Euro ile 60 Euro arasında masraf
çıkaracak.Bu işin mantığını en iyi hobi olarak deneyerek
anlayabilirsiniz.
Topraksız tarım maliyeti sadece ilk başlangıç aşamasında
yüksek çıkabilir.Metrekare fiyatı maksimum 100 TL
çıkacaktır.Yani öyle bahsedildiği gibi yüksek değil.Sistem
masraflarını amorti ettikten sonra çözelti, su, fide ve
elektrik giderlerinizden başka maliyetiniz olmayacak.Daha
uygun topraksız tarım nasıl yapılır diyorsanız, ürünlerin
muadillerini bulmanız lazım.Saksı masrafından plastik bardak
yardımı ile tasarruf sağlayabilirsiniz.Ürünleri Türkiye den
almaktansa Aliexpress sitesinden alarak %30 ekstra tasarruf
sağlamış olursunuz.Bu işi sürekli yapmayı düşünüyorsanız
hazır çözelti satanlar ile anlaşma yapın.
Besin Eriyiği Güncel Fiyatı
Örneğin; Gittigidiyor sitesinde 300 litre sıvı için besin eriyiği
35 TL’ye satılıyor.Bu satıcı siteye %15 satış komisyonu
öder.Kargo bedeli de ücretsiz.Bulunduğunuz şehirde yüz yüze
iletişime geçme şansınız var ise kargo bedeli ve site satış
komisyonu masrafını aradan çıkarabilirsiniz.Sadece bu işlemi
yaparak 10 TL tasarruf sağlarsınız.Yapacağınız anlaşma ile
besin eriyiği maliyeti 20 TL’Ye kadar düşecektir.Bu tarz
yöntemler ile topraksız tarım maliyetini %50’ye kadar
azaltabilirsiniz.
Evde Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?
Balkonda topraksız tarım nasıl yapılır
Yukarıda fotoğraflarını paylaştığım sistem evde
yapılmıştır.İsteğinize bağlı olarak balkonda topraksız tarım
da yapabilirsiniz.Bitkilerin ihtiyacı olan sıcaklığı muhafaza
edin yeter.Bu sistemi peteklerin yakınında kurmayın.Nem
oranı fazla olacaktır.Avantajınız ise hastalık ihtimalinin düşük
olması.Dikey tarımda hastalık oranı, yaptığınız sistemin
büyüklüğü ile doğru orantılıdır.Evde topraksız tarım nasıl
yapılır diyenler hobi olarak hazır kitler de satın alabilir.Ancak
kendi emeğinizle yapmanızı tavsiye ederim.Bu sayede
hipdroponik sistemi daha iyi öğrenebilirsiniz.
Topraksız Tarımın Avantajları
Neden Hipodronik Tarım
Toprak kullanımına gerek duymazsınız.
Sahip olduğunuz alandan maksimum verim elde edersiniz.
İklim, nem, sıcaklık, ısı ve ışık kontrolleri tamamen sizin
elinizde olur.
Topraklı tarıma göre %90 su tasarrufu sağlanır.
Toprak dinlendirme gibi bir derdiniz olmaz.Bitkilerin
ihtiyacını daha iyi karşılarsınız.
Topraklı tarıma göre %45 daha kısa mahsul elde
edersiniz.
Hastalık oranı topraklı tarıma göre daha düşüktür.
İlaç kullanmanıza gerek kalmaz.Bu sayede daha organik
ürünler elde edersiniz.
Topraklı tarıma göre daha çevrecidir.Mazot kullanımı
gibi bir derdiniz olmaz.
Ticari işletmeler için otomasyona uygundur.
Yabani otlar ile uğraşma derdiniz olmaz.
Mahsuller, topraklı tarım ürünlerine göre daha temizdir.
Daha az iş gücüne ihtiyaç duyulur.
Topraksız Tarım Çeşitleri
Makale içerisinde sürekli olarak topraksız tarımdan farklı
isimler ile bahsettim
Hidroponik Tarım, Sulu Tarım, Katı kültürlü Tarım gibi farklı
adlandırmalar.Görüntü itibari ile hepsi farklı.Ancak topraksız
tarım çeşitleri mantık olarak aynıdır.
Hidroponik tarımda sadece besin çözeltisinin bitki köklerine
ulaşmasını sağlarsınız.Bunun için ekstra bir malzeme
kullanmanıza gerek yok.Ancak ben yine de perlit kullanmanızı
tavsiye ederim.Katı kültürlü tarım ise sadece kaya yünü
içerisinde yapılır.Kaya yünü alternatifi maddelerde
kullanabilirsiniz.Normal bir saksıyı sular gibi kaya yününe
sürekli olarak su ilave edersiniz.Kaya yünü su emme
kapasitesi yüksek olduğundan, bitki sürekli besin değeri
yüksek olan çözelti içerikli suyu emecektir.
Katı kültürlü tarım için internette hazır olarak tasarlanmış
sistemler bulabilirsiniz.Özellikle Çin de bu ürünler satılıyor.
En
güvenilir yurtdışı alışveriş siteleri başlıklı makaleden bu
sitelere ulaşabilirsiniz.Hazır bir sistem yerine kendiniz
yapmanızı tavsiye ederim.Eğer yine de almak istiyorum
diyorsanız makalede yer alan sitelerden %40 daha indirimli
alabilirsiniz.
Topraksız Tarım Besin Sorunları
Topraksız nasıl yapılır konusunda her şeyi anlattık.Bu
anlatılanları harfiyen uyguladığınızda pek bir sorun ile
karşılaşmazsınız.Sadece besinlerin içeriğinde bulunan
minerallerle ilgili problemler karşınıza çıkabilir.
etmek için bitkilerde ki değişimi gözlemlemeniz lazım.Aşağıda
yer alan minerallerin eksikliğinde karşılaşacağınız problemleri
inceleyin.
Çinko: Yaprak uçları küçülmeye başlar.Benekler oluşur.
Mangan: Yapraklarda ölü bölgeler meydana gelir ve tırtıklı
bir yapı olur.
Bor: Bitki saplarında koyu lekeler gözükür ve bitkinin sapları
çatlar.
Potasyum: Bitkide zayıflama görünür.Yaprak uçları zayıflar
ve büzülmeye başlar.
Azot: Bitki gelişmesi durur ve büyümez.Yapraklar kırmızı ve
kahverengi karışımı hal alır.
Kalsiyum: Yaprak uçları nokta nokta dökülür.Olgunlaşma
olmadan bitki yapraklarını kaybeder.
Demiri: Yapraklar sararmaya başlar ve öne doğru kıvrılır.
Magnezyum: Yapraklar sertleşir ve kırılgan bir hal alır.
Topraksız tarım nasıl yapılır konusunda tüm bildiklerimi
anlattım sizlere.Aklınıza takılan sorularda yorumlar
bölümünden benimle iletişime geçebilirsiniz.
Yorumlar